RUHSATİ (1856-1899)
XIX. yüzyıl ünlü halk şairidir. Deliktaş köyü Kangal\ Sivas doğumludur.Babasının adı Ahmet annesininki Safiye’dir. Asıl adı Mustafa olup mahlası Ruhsati’dir.[1] Fiziki olarak uzun boylu, beli bükük, çil yüzlü, çakır gözlü, sarı sakallı bir yapıya sahip olan Ruhsatî, karakter itibariyle de ideal insan vasıflarına sahiptir. Basiret, kanaat, tevazu ve izan sahibidir. Haramdan, koğ, ve gıybetten kaçınmış; sır saklamasını bilmiştir. Kimsenin azına çoğuna karışmamış; kimsenin malına göz dikmemiştir. Samimi bir Müslüman olup İslâm Peygamberini aşk derecesinde sevmiştir. Önceki kaynaklarda Bektaşî olduğu ileri sürülmüşse de Ruhsatî, kendisinin de pek çok şiirinde belirttiği gibi Nakşibendi tarikatine mensup bir âşıktır.
Şiirlerinde önce İcadi, sonra Cehdi mahlasını kullanmış olmasına rağmen asıl ününü Ruhsati mahlasıyla kazanmıştır.[2] Varlıklı bir aileden gelmemiştir. 12 yaşındayken hem annesini hem babasını kaybetmiştir. Ailesini kaybetince Ali Ağa’nın yanına yerleşip hem çalıştı hem bir şeyler öğrenmeye gaayret etti. Zaman zaman çiftçilik, değirmencilik, sıvacılık işleri yapmıştır. Bir çok işe girip çıkmasına rağmen hiçbirinde kara kılmadı. Baktı ki olmuyor çırağı Mesleki’yi yanına katarak köy köy dolaşmaya başladı. Her gittiği yerde çaldı, söyledi.
Dört defa evlendi. Dördünde de eşleri ardında bir sürü yetim bırakıp genç yaşta öldüler. İlk karısının adı Meryem, diğerlerinin ki sırasıyla Fatmagül, Ayşe ve Mühimme’dir. Tanrı ona 23 çocuk verdi ama çoğunu daha birer tomurcukken elinden aldı. Ruhsati bu yüzden dert yükü olmaktan kurtulamadı.[3]
Ruhsatî’nin pek çok âşıkla karşılaştığı şüphesizdir. Ancak biz bunlardan Hacı Necati, Âşık Halil ve Kanaklı Sefilî gibi isimleri tespit edebildik.
Okuma yazmayı köyünde Aşık Feryadi’den öğrendi. Kusuri’den ise saz çalmayı öğrendi. Geçimini sazı ile bucak bucak gezerek çalıp söylemekle kazandı. Fakat bazı kaynaklarda ise saz çalmayı bilmeyen aşık olduğu söylenir
Şakir adlı Bektaşi şeyhine bağlandığı söylenen Ruhsati, tasavvuf konularını işlediği didaktik ahlaki şiirlerin yanı sıra aşk şiirleri de yazdı. Lirik deyişleri ve yergileriyle Anadolu da haklı bir şöhrete sahiptir. Halk geleneğine bağlı hece ölçüsüyle söylediği şiirlerin dışında aruz ölçüsüyle yazdığı şiirleri de vardır.[4]
Şiirlei Kadri Özyalçın tarafından toparlanarak, Deliktaşlı Ruhsati: Hayatı ve Eserleri(1936) adıyla, Eflatun Cem Güney- Çetin Eflatun Güney tarafından Ruhsati: Hayatı ve Şiirleri(1958) adlı iki kitapta yayımlandı.[5]
Ruhsati deyişlerin tümünü bir defterde toplamadığı için, hepsi küçük küçük elyazmalarında kalmıştı. Onlar da ölümünden sonra çeşitli vesilelerle değişik kimselerin ele geçmiş, bir araya getirebilme olanağı bulunamamıştır.[6]
XIX. yüzyılın seçkin halk şairlerinden olan Ruhsati şiirlerinin çoğunuhece vezni ile yazmıştır. En çok 11 ve 8 heceli şiir söylemiştir. Ancak Aşık Ömer, Dertli, Emrah, Seyrani gibi geleneğe uyarak aruz vezni yahut hecenin 14 ve 15’li şekilleri ile şiirler yazdığı da olmuştur. Ama aruz vezninde başarılı olmamıştır.[7]
En çok Karacaoğlan, Aşık Ömer, Gevheri’nin etkisinde kalmıştır. Minhaci, Zakiri(noksani), Emsali ve Tabibi gibi aşıklar da Ruhsati’den etkilenmişlerdir.[8]
Ruhsati'nin mezarı doğduğu yer olan Deliktaş'tadır. Yanında da kendisinde önce vefat eden oğlu Aşık Minhaci yatmaktadır.
Hakkında:
- Kadri Özyalçın\ Deliktaşlı Ruhsati, Hayatı ve Eserleri (1936),
- Eflatun Cem Güney- Çetin Eflatun Güney\ Ruhsati Hayatı ve Şiirleri (1958),
- Behçet Necatigil\ Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18.basım 1999),
- Şükran Kurdakul \Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (6. Basım 1999),
- Alim Yıldız\ Sivaslı Şairler Antolojisi (2003)
[1] Sivas meşhurları/ 2. Cild/ İbrahim Arslanoğu /Sivas-2006
[2] TÜRKİYE EDEBİYATÇILAR VE KÜLTÜR ADAMLARI ANSİKLOPEDİSİ/7.cild /İhsan Işık /Elvan Yayınları/ 1.basım-2006
[3] a.g.e ( sivas meşhurları)
[4] a.g.e (Işık İ.)
[5] a.g.e ( Işık İ.)
[6] a.g.e (Arslanoğlu İ.)
[7] Sivas Halk Şairleri /IV. cild/ Doğan Kaya/ Sivas-2009
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder